روز ۴ شنبه ۲۹ آذر ۹۶ از سر کار مرخصی گرفتم تا خودم را به سرای اهل قلم در خیابان فلسطین جنوبی برسانم تا در مراسم بزرگداشت دایی عزیزم حضور داشته باشم.
مراسم گرامیداشت کمال اجتماعی جندقی
مراسم ساعت ۳ شروع شد این مراسم با حضور مجید غلامی‌جلیسه؛ مدیرعامل موسسه خانه کتاب، سیدعلی آل‌داود؛ نویسنده و پژوهشگر، حسن انوری؛ ;کارشناس ادبیات فارسی، حسن نیکبخت؛ شاعر، افسانه یغمایی؛ فزرزند حبیب یغمایی و با حضور محمدرضا شفیعی‌کدکنی برگزار شد.
طبق گزارش لیزنا
در ابتدای این آیین مجید غلامی جلیسه با بیان اینکه افراد متعددی در چرخه تولید کتاب نقش دارند، گفت: ما بیشتر نویسندگان، مترجمان و ناشران را می‌شناسیم و ویراستاران و حروف‌نگاران دیده نمی‌شوند. هنوز هم برخی از ناشران و صاحبان اثر از ادای دین نسبت به حقوق معنوی این افراد سرباز می‌زنند؛ اما این افراد هم در تولید کتاب سهم جدی دارند و چه بسا کتاب‌هایی که با سهم عمده نمونه‌خوان‌ها یا ویراستاران تولید می‌شود و اگر ایشان نباشند از کیفیت کتاب کاسته می‌شود.
مدیر عامل خانه کتاب ادامه داد: یکی از کارهایی که باید با همکاری و همیاری دوستان انجام شود گردآوری اطلاعات ارزشمند و تاریخی است که جندقی درباره تاریخ شفاهی نشر و کتاب دارند. ایشان با آدم ها و مجموعه های بزرگی همکار بودند و اطلاعات ارزشمندی را از زمانی که در انتشارات فرانکلین بودند در خصوص تاریخ شفاهی نشر دارند. باید این اطلاعات را برای ثبت در تاریخ جمع آوری کرد.
اجتماعی، مرد شماره مجله «یغما» بود
در ادامه، حسن نیکبخت به بررسی هفت دهه کارنامه فرهنگی و ادبی کمال اجتماعی جندقی پرداخت و گفت: در دهه ۳۰ و ۴۰ایشان به ویراستاری مشغول شدند و با نویسندگان طراز اولی چون عبدالحسین زرین‌کوب کار کردند و بیش از هزار کتاب به مبادرت او به چاپ رسیده است. ویراستاری که طی ۷۰ سال مورد اعتماد منوچهر ستوده، ایرج افشار، محمدرضا شفیعی‌کدکنی و… قرار گرفت.
وی ادامه داد: او از اهالی قریه فرخی بود و پدرش نسبت دوری با یغمای جندقی داشت. کمال پس از ۱۰ سالگی خیلی خوب متوجه شد که باید استقلال یابد و از کلاس پنجم به شعر و شاعری علاقه‌مند شد. وی در سال ۱۳۲۵ برای تحصیل وارد دانشسرای مقدماتی شد. او در پلشت ورامین توفیق همخانه شدن با مهدی اخوان ثالث را داشت. اخوان به‌عنوان استاد وی، نارسایی شعر او را گوشزد می‌کرد و چند ماه بعد که اخوان ثالث را در کافه‌ای در تهران ملاقات کرد و غزلی برای او خواند، اخوان شعر او و تخلص «گلبانگ» را بسیار پسندید. در سال ۱۳۳۲ وزارت فرهنگ، گروهی از معلمان را در اختیار وزارت کار قرار می‌دهد. کمال اجتماعی هم در این گروه وارد و مشغول کارهای دفتری می‌شود. در همان زمان به دفتر مجله‌ای می‌رود و با دکتر اسلامی ندوشن آشنا می‌شود. همزمان به بنگاه نشر و ترجمه کتاب هم می‌رود و کتاب «هیوبر دارک» در مورد تپه‌های سیلک با تنظیم، مقدمه، ویرایش و فهرست‌نگاری او منتشر می‌شود.
نیکبخت افزود: در چندسالی فعالیت او در بنگاه نشر و ترجمه کتاب، کتاب‌هایی چون «قابوس‌نامه»، «دو مقاله تقی‌زاده»، «جمشید و خورشید»، «کوروش‌نامه» و … با مباشرت او چاپ می‌شود. جندقی در دهه ۴۰، چندسالی به‌عنوان مدیر داخلی مجله یغما با مرحوم حبیب یغمایی کار می‌کرد. در تابستان ۴۳ که حبیب یغمایی برای معالجه، سفرهایی به خارج از کشور داشت مسئولیت‌های مجله یغما را به او واگذار کرد. در سال ۱۳۵۸ که بازنشسته می‌شود، در واقع ۳۰ ساله دوم فعالیت‌هایش آغاز می‌شود. او در همین هنگام شروع به همکاری با انتشارات سخن می‌کند و تا سال ۱۳۹۳ اغلب کتاب‌ها زیرنظر او منتشر می‌شود. اجتماعی جندقی نظارت دقیقی بر چاپ فرهنگنامه‌ها داشته و از او تاکنون ۶ عنوان کتاب منتشر شده است که از آن جمله می‌توان به «اسم گل» منتخب اشعار، «کلیات سعدی» با کوشش او، «منظومه پندگذار در ادب فارسی» و «مجموعه اشعار گلبانگ» اشاره کرد.
«ماده تاریخ» امروزه در حال فراموشی است
افسانه یغمایی از دیگر سخنرانان این آیین در سخنانی گفت: کمال اجتماعی جندقی بیش از آنکه با ما فامیل باشد دوست است؛ دوستی که همیشه دست دوستی را با مهربانی فشرده و من و خانواده‌ام را همراهی کرده. آقای اجتماعی را از وقتی بچه بودم به یاد دارم؛ او از ۱۵ سالگی فردی متفکر و گاه غمگین بود و گاهی با خانواده به منزل ما می آمد. بعد از چند سالی که به تهران برگشت جوانی فرهیخته بود. در همان موقع با مطبوعات همکاری می کرد و ویلن هم می زند.
وی ادامه داد: سال‌ها بعد آقای اجتماعی، همکار پدر من در مجله یغما شد. یک همکار دلسوز که در هنگام سفرهای داخلی و خارجی، مجله را به او می‌سپرد و خیالش راحت بود که مجله بدون غلط چاپ می‌شود. البته در همین سال‌ها اشعاری از کمال اجتماعی هم در مجله یغما به چاپ سپرده شد. در یغما اشعار خوبی ازآقای اجتماعی منتشر می شد و غیر از این اشعار جدی، اشعار طنز تفکر برانگیز نه فکاهی نیز از او چاپ می شد.
افسانه یغمایی یکی از ویژگی های شعر اجتماعی را ساختن ماده تاریخ دانست و گفت: ماده تاریخ در حال فراموشی است اما آقای جندقی متخصص این حوزه است. دانش بی‌نظیر آقای جندقی در ویراستاری و ویرایش است که نظیر ندارد و در این زمینه استاد مسلمی هستند و در این باره زبان قاصر است.
مهمترین جنبه شعر کمال اجتماعی، طنز است
آل داود از دیگر سخنرانان این نشست گفت: اجتماعی به سبب گوشه نشینی در بین اهل فضل شهره کافی را ندارد. وجه اول زندگی آقای جندقی ویرایش است. سال ۱۳۳۳ زمانی که بنگاه ترجمه تاسیس شد قبل از آن ویرایش به آن معنا نداشتیم و مولفان و نویسندگان ما به فکر ویرایش نبودند. بعد از آمدن علامه قزوینی از اروپا به ایران، تصحیح نسخه‌های علمی و خطی شروع شد. این مرحله که کتاب از زیر دست مولف بیرون می آمد مراحل سنگینی است. در آن سال ها برای نخستین‌بار واحدی به نام ویرایش، زیرنظر احسان یارشاطر شکل گرفت که کتاب‌های ترجمه را غیر از مترجم، فرد دیگری که اهل ترجمه و فضل بود هم می‌دید تا ویراستار، به قدر و قیمت کار مترجم پی‌ببرد. دکتر یارشاطر هیچ‌وقت ترجمه را بلافاصله روانه چاپخانه نمی‌کرد. البته با اینکه در آن زمان در ویرایش دقت‌نظر داشتند، اما ویرایش به‌طور کلی قوانین مشخصی نداشت.
آل داود ادامه داد: آقای اجتماعی اصول و فنون ویرایش را زیر نظر یارشاط فرا گرفت. کاری که اجتماعی در سراسر عمر خود انجام داد ترکیبی از نسخه پردازی، ویرایش و تا حدود زیادی ویرایش علمی بود که با دقت نظری که داشتند با هماهنگی مولف این اشکالات را بر طرف می کرد. بخش دیگر زندگی اجتماعی، همکاری با مجله یغما بود؛ کار کردن با یغما۱ سخت بود؛ یغما۲ از انتشار مطالبی که باعث دردسر شود می ترسید و این باعث می شد به همکارانش با دید تردید نگاه کند. اجتماعی در دو نوبت با مجله یغما همکاری کرد؛ در دهه سی که تجربه کافی نداشت و در دهه چهل که به عنوان مدیر داخلی مجله یغما فعایت می کرد.
وی افزود: یغمایی در انتخاب شعر بسیار سخت گیری می کرد. چند داستان هم از اجتماعی در مجله منتشر شده است. دوران همکاری ایشان به عنوان مدیر داخلی مجله یغما چندین سال ادامه داشت. با وقوع انقلاب و تعطیلی یغما، اجتماعی در بنگاه ترجمه کار کرد و بعد با آقای فیروزان در انتشارات سروش همکاری داشت و آنجا توجه احمد سمیعی را جلب کرد. سمیعی از او به عنوان ویراستار برتر یاد می کرد. بعد از انقلاب، کار عمده وی در انتشارات سخن بود و تصحیح جدیدی که از کلیات سعدی ارایه دادند. اولین تصحیح کلیات سعدی را مرحوم فروغی با کمک حبیب یغمایی انجام داده بود و بعد از آن مرحوم غلامحسین یوسفی که کارش به پایان نرسید. اما کمال اجتماعی تمام چاپ‌های سعدی را با هم مقابله کرد و کلیات سعدی خیلی خوبی ارایه داد که انتشارات سخن آن را منتشر کرد و تاکنون چهار یا پنج بار هم تجدید چاپ شده است.
آل داود به هنر شعر و شاعری اجتماعی جندقی اشاره کرد و گفت: طبع شعر دارد و ساده و بی‌تکلف شعر می گوید و مخاطبان شعر ایشان را درک می کنند. شعرها را می‌توان به سه قسمت وطنی، قبل از انقلاب و بعد از انقلاب تقسیم کرد. بخش دوم شعر ایشان شعرهایی در باب ماده تاریخ است. ماده تاریخ شعری است که مغفول مانده است. در این نوع شعرها گوشه هایی از تاریخ را می بینیم که ممکن است در خود تاریخ ذکر نشده باشد. جنبه دیگر طنز است. جندقی قطعات زیادی سرودکه قبل از انقلاب در مجله توفیق و بعد از انقلاب در مجله گل آقا چاپ شده است. مهمترین جنبه شعر و شاعری ایشان شعر طنز است.
کمال اجتماعی بیش از ۲۰۰۰ کتاب را ویرایش کرده است
انوری در ادامه این آیین گفت: در دهه ۴۰ تا حدود سال‌های ۵۰ گاهی به مجله یغما در خیابان شاه‌آباد آن روزها می‌رفتم. چند مقاله هم از من در همان زمان در مجله یغما چاپ شده است. آنجا برای نخستین بار، کمال اجتماعی جندقی را دیدم و در غیاب حبیب یغمایی، کمال اجتماعی مجله را اداره می‌کرد. سپس به بنگاه ترجمه و نشر کتاب رفت. بعد از انقلاب در نشر ناشر او را دیدم و دو کتاب من را ویرایش کرد.
انوری افزود: من امروز از ایشان پرسیدم که تاکنون چند کتاب ویرایش کرده‌اید و او گفت؛ دوهزار کتاب. به این ترتیب ایشان بزرگترین ویراستار تاریخ معاصر است. وقتی اجتماعی ویرایش را شروع کرد ویرایش در ایران خوب جا نیفتاده بود و بنگاه نشر و ترجمه و انتشارات فرانکلین اولین بار ویراستاری را راه انداختند. بعد از انقلاب در انتشارات سروش کلاس هایی برای ویراستاری راه اندازی شد. اجتماعی قبل از همه اینها ویراستاری را شروع کرد. در اثر ویراستاری و خواندن متون قدیم و جدید ایشان به ادب فارسی تسلط پیدا کرده و به همین سبب توانسته بهترین اشعار زبان فارسی را انتخاب کند. بزرگترین همکاری ما در تدوین فرهنگ سخن بود و هشت سال طول کشید در این سال ها هر روز از ساعت ۸ و نیم صبح تا ۴ بعداز ظهر روی این کتاب کار می کردیم. اجتماعی یکی از چهره های ماندگار فرهنگ معاصر است.
کمال اجتماعی جندقی در پایان این آیین گفت: من هفتاد سال است که ویراستارم و تقریبا دو هزار کتاب را ویراستاری کردم. آنقدر که آقای جلیسه به من لطف داشته‌اند هیچ‌کس قدر کارهای من را ندانسته است. شفیعی کدکنی یک بار به فردی گفته بود؛ اگر کتاب خوبی در این مملکت منتشر شود با ویرایش اجتماعی جندقی است.
در پایان این آیین هدایایی از سوی خانه‌کتاب، توسط حسن انوری و محمدرضاشفیعی کدکنی به ایشان اهدا شد. از سوی انتشارات علمی و موسسه فرهنگی هنری امیرکبیر هم هدایایی به ایشان اهدا شد. در انتهای کتاب شعر کمال اجتماعی جندقی با عنوان «لطایف گلبانگ» که به تازگی منتشر شده است به حاضران در جلسه اهدا شد.
لینک گزارش مراسم در سایت خانه کتاب
۱و۲ : با احترام به خبرگزاری لیزنا، یغمایی صحیح می باشد
منابع: http://www.lisna.ir و http://ibna.ir
پاسخی بگذارید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.