وضعیت زلزله در ایران و تهران - اقدامات موثر

وضعیت ایران در خصوص زلزله

همان طور که در نقشه زیر مشخص شده است ایران در وضعیت پر ریسک هست. بنابراین باید بپذیریم که احتمال زلزله در شهر های ایران وجود دارد

در شکل زیر گسل های مهم کشور ایران مشخص شده است

بر اساس مطالعات دانشگاه کمبریج انگلستان، شهرهای تایپه، توکیو، سئول، مانیل و تهران بیشترین خسارت را از زلزه متحمل می‌شوند. علاوه بر این، بر اساس نتایج این مطالعه، علاوه بر شهر تهران، شهرهای زیر نیز شهرهای پرخطر ایران هستند که در این لیست آمده‌اند

تهران(پنجمین شهر پرخطر جهان
قم(بیست و پنجمین شهر پرخطر جهان
اهواز(سیمین شهر پرخطر جهان
شیراز(سی و چهارمین شهر پرخطر جهان
کرج(سی و ششمین شهر پرخطر جهان
کرمانشاه(سی و هفتمین شهر پرخطر جهان
تبریز(چهل و سومین شهر پرخطر جهان

وضعیت تهران در خصوص زلزله

طبق گزارش سایت https://www.howitravel.co در سال ۲۰۱۵، تهران دومین شهر خطرناک به لحاض زلزله می باشد.

گسل های زلزله در تهران

۱ – گسل مشا فشم به طول ۴۰۰ کیلومتر :
گسل فشاری مشا، گسل بزرگی است که شامل زیر شاخه های فراوانی نیز می شود زلزله ۱۸۳۰م به منطقه شرقی فعالیت این گسل نسبت داده می شود علاوه براین زلزله بزرگی هم که در سال ۹۵۸م با بزرگای گشتاوری ۷/۷ در ۵۰ کیلومتری تهران رخ داده است به قسمت غربی این گسل نسبت داده می شود مسئله مهم در مورد این گسل تلاقی آن با گسل شمال تهران در بالادست سد لتیان است به این جهت که فعالیت این گسل می تواند موجب فعال شدن گسل تهران شود گسل فشاری مشا، گسلی است طویل، اساسی و لرزه زا که در راستای آن گستره بلند البرز از شمال بر روی دامنه هایجنوبی آن رانده شده است. این گسل دارای راستای شرق ، جنوب شرقی – غرب، شمال غربی است. گسل مذکور در روی نقشه های زمین ساختی شکل سینوسی دارد و در دو قسمت شرقی و غربی راستای تقریباً شرقی – غربی دارد.

شیب گسل فشاری مشا همیشه به سمت شمال و بین ۳۵ تا ۷۰ درجه تغییر می کند. این گسل با طولی حدود ۴۰۰ کیلومتر از جنوب غربی شاهرود و در شرق ، تا آبیک در غرب ادامه دارد. دریاچه آب شیرین تار در ۱۵ کیلومتری شرق شهرستان دماوند در راستای این گسل تشکیل شده است.پهنه گسلی مشا در دره مشا بیش از ۱۰ متر عرض داشته و به شدت بریده، خرده و پودر شده است

۲ – گسل شمال تهران به طول ۷۵ کیلومتر:
گسل شمال تهران بین شاخه غربی گسل مشا و شهر قرار دارد اگر گسل شمال تهران فعال شود میزان خسارت به مراتب خیلی حادتر از زلزله است که در سال ۱۹۶۸ م رخ داده است گسل شمال تهران از این لحاظ می تواند یک چشمه لرزه زا باشد گسل شمال تهران در فاصله بین کوههای شمال تهران و شهر و در روی پهنه های جنوبی کوههای شمال تهران به طول ۷۵ کیلومتر قرار گرفته است

راندگی شمال تهران با درازای بیش از ۷۵ کیلومتر در کوهپایه شمال تهران از شرق دره لشکرک ده سبو در شمال شرقی تهران ، تا آبادی کاظم آ‎باد ۲ کیلومتری شرقی کلار و شمال بزرگراه تهران – کرج و شهر کرج در غرب ادامه یافته و نزدیکترین گسل زلزله زا به شهر تهران است به نظر می رسد که این گسل شاخه ای از گسل فشاری مشا است در شمال تهران و در کوهپایه ها ، در اکثر مناطق این گسل سبب رانندگی سازند دوران سوم کرج بر روی آبرفتهای هزار دره و آبرفتهای ناهمگن شمال تهران بخش کوهپایه ایران مرکزی در شمال تهران شده است در برخی نقاط مانند باغ اناری در غرب کن و شمال چیتگر راندگی شمال تهران ، در داخل سازند کرج دیده می شود

۳ – گسل جنوب ری به طول ۲۰ کیلومتر:
گسل جنوب ری ایوانکی در جنوب تهران به طول ۲۰ کیلومتر قرار گرفته است تمامی این گسل می تواند به عنوان یک چشمه لرزه زا برای تهران باشد گسل جنوب ری در قسمت جنوبی خود دچار انشعابی است که در شمال آن قرار دارد و گسل شمال ری نامیده می شود و فاصله بین این دو گسل فقط ۳ تا ۵ کیلومتر است به نظر می رسد ریشه این دو گسل یکی باشد و آنها نشانه های سطحی یک گسل باشند.

۴ – گسل شمال ری:
در حوالی عظیم آباد در کناره جنوبی بزرگراه ری ـ بهشت زهرا قرار دارد و دیواره ای به ارتفاع ۲ متر را بوجود آورده است امتداد آن شرقی ـ غربی بوده و طولی حدود ۱۶/۵ کیلومتر دارد.

گسل ری درجنوب تهران نیز که در صورت فعالیت پرتلفات‌ترین گسل کشور و شاید جهان می‌باشد از جاده خاوران شروع و با گذر از دولت آباد و حرکت روی جاده کمربندی تهران در حد نصاب کوره‌های آجرپزی چهار دانگه پایان می‌یابد.

۵– گسل معکوس آهار:
این گسل قسمتی از گسل معروف مشا فشم را تشکیل داده است که باطولی در حدود ۴۰۰ کیلومتر از جنوب غربی شاهرود در شرق تا آبیک در غرب ادامه دارد و شیبی در حدود ۳۵ تا ۷۰ درجه به سمت شمال دارد قسمتی از این گسل در ناحیه آهار که یکی از سه شاخه فرعی آن است گسل آهار نامیده می شود

۶– گسل معکوس امامزاده داوود:
راستای شمال غرب ـ جنوب غرب دارد و از حوالی امامزاده داوود عبور می کند این گسل معکوس دارای شیبی معادل ۸۰ درجه به سمت شمال شرق است در حوالی ولنجک این گسل به گسل شمال تهران می پیوندد

۷– راندگی پورکان ـ وردیج:
از حوالی پورکان در مسیر جاده کرج چالوس تا وردیج و سپس شمال کن و فرحزاد ادامه می یابد ودارای راستای شمال غرب جنوب شرق است

۸– گسل کهریزک:
از شمال سلطان آباد در غرب تا کهریزک و سپس شمال شمس آباد در شرق امتداد یافته و راستایش شرقی غربی و طولش بیش از ۴۰ کیلومتر است این گسل دیواره ای به ارتفاع ۱- ۱۰ متر در آبرفت های جنوب تهران ایجاد کرده است

۹– راندگی نیاوران:
با راستای شمال شرقی ـ جنوب غربی وبا طولی حدود ۱۳ کیلومتر از سعادت آباد تا نیاوران و شمال اقدسیه امتداد می یابد

۱۰– گسل محمودیه:
گسلی با سازوکار کششی با راستای شرقی ـ غربی است

۱۱– گسل شبان کوثر:
در شمال تهرانپارس با طول ۳ کیلومتر و راستای شرقی ـ غربی واقع است.

۱۲– گسل شرق:
گسل شرق نیز که توانایی قویترین زلزله را دارا است از شرق به تهران وارد شده و با گذر از اراضی سرخه حصار و حرکت بر روی بزرگراه شهید بابایی تا مجیدیه و سیدخندان امتداد مییابد

۱۳– گسل ملاصدرا:
گسل ملاصدرا نیز که از خیابان شریعتی تا شهرک غرب امتداد یافته، محلات ونک، میرداماد، سعادت آباد و شهرک غرب را ناایمن ساخته است احداث برج میلاد نیز دقیقا در مجاورت این گسل صورت می گیرد.

بهرام عکاشه، پدر علم زلزله‌شناسی ایران

بهرام عکاشه، پدر علم زلزله‌شناسی ایران در خصوص وضعیت ژئوفیزیکی گسل‌های تهران می گوید: بیش از‌هزار گسل در تهران فعال است و فعالیت این گسل‌ها هر روز در مراکز زلزله‌نگاری اطراف تهران ثبت می‌شود. بیش از ۳۰ سال از ایجاد پایگاه‌های ثبت زلزله در تهران می‌گذرد. این شهر همیشه زلزله‌خیز بوده و خواهد بود. در واقع پدیده زلزله مختص چند روز اخیر نیست و منطقه البرز تا چندین‌هزار سال آینده همواره زلزله‌خیز خواهد بود، زیرا تهران در دامنه کوه‌های البرز قرار گرفته و ارتفاع کوه‌های البرز هر سال یک میلی‌متر زیاد می‌شود، بنابراین زمین ساخت به ویژه در اطراف دامنه البرز فعال است و ادامه دارد.
وی می افزاید: تمام گسل‌های تهران جوان هستند و از البرز تا جنوب تهران حداقل چند‌هزار گسل با طول‌های مختلف وجود دارد، اما بزرگ‌ترین آنها گسل شمال تهران است. این گسل از لواسانات آغاز و شاخه‌ای است که از شرق تهران آمده و از منطقه ورامین عبور و به سمت شمال کرج حرکت می‌کند و در نهایت به قزوین می‌رسد. این گسل توانایی ایجاد زلزله ۷٫۵ درجه ریشتری دارد. به موازات این گسل، گسل‌های زیادی نیز وجود دارند که در راستای مشترک با این گسل حرکت می‌کنند. از جمله گسل‌های جنوب تهران گسل‌های اشتهارد، ری شمالی و جنوبی هستند، توانمندی گسل‌های ری به دلیل نرمی خاک این مناطق کمتر است و زلزله ۶٫۲ درجه ریشتری ایجاد می‌کند. گسل شمال تهران به نام گسل نیاوران به دلیل سختی زمین در این مناطق زلزله بالای ۷ درجه ریشتر ایجاد خواهد کرد. در استان البرز، شمال کرج زلزله‌خیز است و کرج دارای گسل‌های شمالی و جنوبی است، گسل‌های ملارد، اشتهارد از جمله‌ گسل‌های کرج هستند.
عکاشه می افزاید: ده‌ها گسل مهم در جنوب شهر تهران وجود دارد و مهم‌ترین آنها گسل ری است. جالب است بدانید محققان ایرانی و ژاپنی بر گسل شمال تهران کار کرده‌اند و اثبات کردند فعال شدن این گسل زلزله ۷.۲ ریشتری در پی دارد و تعداد کشته‌ها میلیونی خواهد بود!
این هشدار البته وقتی پدر علم زلزله شناسی ایران تاکید می کند امکان وقوع زلزله هایی با ریشترهای بالا در تهران تقریبا غیرممکن است کمی تلطیف تر می شود.

«بهرام عکاشه» در گفت‌وگو با ایسکانیوز در خصوص امکان وقوع زلزله ۸ ریشتری در تهران اظهار می دارد: اینکه می گویند امکان وقوع زلزله ۸ ریشتر در تهران، برایم تعجب آور است، زلزله ۸ ریشتری در تهران غلو است، زلزله ۸ ریشتر برای مناطقی مثل ژاپن که زلزله های عمیق تا ۷۰۰ کیلومتر دارد ممکن است، اما در ایران امکان وقوع زلزله ۸ ریشتری وجود ندارد.
وی می افزاید: زلزله های جنوب تهران معمولا سطحی تا عمق ۲۰ کیلومتر هستند، زلزله های شمال تهران هم عمیقتر تا عمق ۳۰ کیلومتر معمولا هست، پتانسیل گسل های جنوب تهران تا زلزله ۶٫۲ ریشتر و پتانسیل گسل های شمال تهران حدود ۶٫۵ ریشتر تا ۷٫۵ ریشتر بوده است،
رییس سابق بخش زلزله‌شناسی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران با بیان اینکه شهر تهران در معرض خطر زلزله هست، می افزاید: معمولا گسلی که از شرق تهران می آید از شمال تهران عبور می کند و به سمت کرج و قزوین می رود.شمال تهران معمولا زلزله هایش با جنوب تهران فرق می کند جنوب تهران بدلیل سستی زمین وقوع زلزله خطرناک است و فقر مردم که آنجا هستند بسیار خسارت وارد می کند.منطقه شمال تهران زمینش سنگی است منطقه جنوب تهران زمینش رسوبی است و تمام آب فاضلاب تهران از شمال به سمت جنوب می رود پس جنوب تهران هیچ زمانی زلزله هفت ریشتر نداشته است .
وی با اشاره به اینکه ۹۰ درصد سطح کشور مان زلزله خیز است و در صورت وقوع زلزله کشته می گیرد، تاکید می کند: من منتظر زلزله بزرگ در تهران هستم زلزله ۶٫۵ ریشتری در جنوب یا هفت تا هفت و نیم ریشتری در شمال. (http://tejaratonline.ir/fa/news/55119)

بزرگترین زلزله های ایران

کدام مناطق تهران در معرض آسیب بیشتری قرار دارد؟

واضح است که اولین موضوع مهم این است که کدام یک از گسل های تهران فعال بشود ولی بطور کلی، در شهر تهران، مناطق ۱۰ (غرب نواب، جنوب خیابان آزادی، خ کمیل و امام خمینی، شمال شرق میدان شمشیری)، منطقه ۱۷(جنوب منطقه ۱۰ و محدوده بین غرب نواب، شرق سعیدی، جنوب خ قزوین و شمال خ زمزم)، منطقه ۱۴(محدوده شرق و جنوب شرق تهران، ضلع جنوب پیروزی، شمال شرق میدان خراسان، غرب بسیج مستضعفان) و منطقه ۸ (محدوده های مجیدیه، نارمک، تهران پارس و …) دارای بیشترین تراکم جمعیت ساکن هستند.

علاوه بر تراکم جمعیت، جمعیت کل در مناطق شهری تهران نیز بعنوان یکی از عناصر مهم در معرض خطر بسیار مهم است. بررسی نشان می دهد که مناطق ۴ (این منطقه در شمال شرق تهران دارای وسعت بیشتری نیز بوده و محدوده هائی نظیر شمیران نو، شهرک امید، ازگل، مسیر بزرگراه های امام علی و صیاد شیرازی در بر می گیرد)، ۵(شمال غرب تهران، یکی از مناطق وسیع شهر تهران که محدودهائی نظیر شهرک اکباتان، کوی فردوس، پارک ارم، میدان علامه جعفری، باغ فیض، شهر زیبا، جنت آباد، پونک و حصارک و … را شامل می گردد) و ۱۵(واقع در جنوب شرق تهران، محدوده های افسریه، بعثت، خاوران و …) دارای بیشترین تعداد جمعیت ساکن هستند.

شاخص های دیگر مرتبط با جمعیت نظیر شاخص آموزشی (جمعیت بی سواد و با سواد) که در ایجاد زیرساخت ها و ظرفیت سازی آموزشی بحران زلزله مهم است، شاخص جنسیتی که به دلیل آسیب پذیری متفاوت زنان و مردان در هنگام وقوع حادثه و همچنین نیازهای متفاوت انها در اقدامات امداد و نجات و همچنین ارزیابی سوانح و…، شاخص اقتصادی نظیر فعالیت و درآمد اقتصادی در تاثیرات وقوع بحران زلزله حائز اهمیت. باید ذکر نمود که آمار دقیقی از جمعیت شناور شهر تهران نسبت به مناطق مختلف و در ساعات و روزهای مختلف موجود نیست و جا دارد که در این زمینه کار دقیقی شروع شود. نیاز داریم که بدانیم در ساعات روز و در روزهای کاری، تراکم جمعیتی نسبت به مکان های مختلف شهر تهران چگونه تغییر می کند، این امر در هنگام زلزله در برآورد تلفات جانی بسیار ضرورت داشته و در امر امداد و نجات نیز امری حیاتی است.

جمعیت زیاد ” در معرض قرار گیری ” را بالا می برد و در هنگام رخداد زلزله های بزرگ، تلفات جانی زلزله بیشتر خواهد بود، وجود ساختمان های ضعیف درجه آسیب پذیری را نیز بالا برده و روی هم رفته خطر پذیری لرزه ای بطور قابل ملاحظه ای بالا خواهد رفت. بنابراین دو مولفه ساختمان و جمعیت از اساسی ترین المان های خطرپذیر نقش اصلی را در مخاطرات زلزله تهران خواهند داشت. لینک منبع

بهرام عکاشه، پدر علم زلزله شناسی ایران معتقد است که در صورت وقوع زلزله در شهر تهران، مناطق ۱، ۲ و ۳ به دلیل حضور گسل‌های شمال تهران و مشا بیشترین آسیب را خواهند دید اما مناطق ۷، ۹،۱۲،۱۱ و ۱۷ به دلیل وجود بافت متراکم و فرسوده، بیشترین آسیب پذیری را در برابر زلزله دارند.

در صورتی که گسل ری فعال شود به مناطق ۹ تا ۲۰ لطمه خواهد زد؛ همچنین با فعالیت گسل مشا، سراسر منطقه ۱ و قسمت زیادی از مناطق ۳ و ۴ به طور جدی آسیب خواهند دید. اما آیا گسل‌های تهران به محدوده خاصی آسیب خواهند زد؟ برای مثال، آیا گسل مشا برای ساکنین مناطق جنوبی تهران خطرناک نخواهد بود؟

طبق محاسبات انجام شده و براساس آن چیزی که کارشناسان می گویند، در صورت فعال شدن گسل ری، بیش از ۸۰ درصد خسارت‌های وارده در مناطق ۱۱، ۱۲، ۱۶ تا ۲۰ خواهد بود دلیل این خسارت بالا، وجود ساختمان‌های فرسوده و آسیب پذیر خواهد بود. به نظر می‌رسد منطقه ۱۵ به دلیل تعداد زیاد واحد‌های مسکونی و همچنین بافت قدیمی تر، بیشترین آسیب پذیری را دارد.

خسارت‌های وارده به دلیل فعال شدن گسل ری در مناطق ۱ تا ۵ که در مناطق شمالی شهر تهران قرار دارند تقریبا کم و حدود ۳۰% است.

در صورت فعال شدن گسل مشا، میزان خسارت برای بیشتر مناطق شهری حدود ۱۰% است به استثنای منطقه ۱۲ که به دلیل قرار گرفتن بازار بزرگ تهران و بافت بسیار متراکم و فرسوده، نسبت خسارت در آن ۳۰% است.

در مورد گسل شمال تهران، شدت زلزله در مناطق شمالی شهر زیاد است، نسبت خسارت در مناطق ۱ تا ۵ که در این مناطق قرار دارند، قرار دارند تقریبا ۵۰% است، با این وجود تعداد ساختمان‌های فرسوده و آسیب‌پذیر در این مناطق زیاد نیست.

برخی از گارشناسان معتقد هستند در صورت وقوع زلزله بزرگ در شهر تهران، تعداد کشته‌ها بسته به ساعت وقوع آن، حداقل از نیم میلیون تا یک و نیم میلیون نفر و تعداد مجروحین، بیش از ۲ برابر آن است و با پایان یافتن زمین لرزه فجایعی نظیر ترکیدگی لوله های آب و گاز، شیوع بیماری‌های مختلف و آتش سوزی امکان وقوع دارند و مطرح می شود ۸۰ درصد تلفات تازه زمانی اتفاق می‌افتد که ۲ ساعت از وقوع زلزله گذشته است؛ این کارشناسان حدود پانصد هزار ساختمان ویران شده و بیش از ۲۲۰ میلیارد دلار خسارت را از جمله هزینه های زلزله در تهران می دانند. لینک منبع

کدام نقطه امن تر است

از محلات به نسبت امن تر شهر تهران می‌توان به راه آهن، محور نواب، محور خیابان انقلاب و آزادی، هفت چنار به علاوه ارگ قدیم تهران اشاره کرد. ارگ قدیم تهران حد فاصل خیابان شوش، هفده شهریور، انقلاب و کارگر جنوبی را شامل می‌شود که بازار تهران، خیابان مولوی، میدان بهارستان، میدان امام خمینی، محله امیریه و خیابان جمهوری اسلامی را شامل می‌شود.
به نظر می‌رسد که مکان یابی حاصل از تجربه چند صد ساله مردم ساکن تهران که منجر به تشکیل محدوده ارگ قدیم شهر شده، بسیار قابل اعتمادتر از مکان‌یابی سال‌های کنونی در گسترش و احداث شهرک‌های حاشیه‌ای شهر تهران می‌باشد.

مکان های مهم نا امن

ساختمان مدرن اسناد ملی ایران دقیقا روی گسل بزرگ سید خندان و در فاصله ۱۰۰ متری محل تقاطع این گسل با گسل داوودیه.
ساختمان عظیم بانک مرکزی که شبیه برج‌های دوقلوی نیویورک است بین فاصله ۲۰۰متری از گسل داوودیه و ۴۰۰ متری گسل سید خندان.
ساختمان بلند مرتبه و سنگین روزنامه اطلاعات در کنار گسل در زیر بزرگراه جهان کودک واقع است و همچنین در پشت آن ساختمان گسل سید خندان قرار دارد.
مجموعه ساختمان‌های کتابخانه ملی ایران -که یکی از سازه‌هایی است که مورد بازدید دانشجویان مهندسی عمران قرار می‌گیرد- بر روی طاقدیس‌های داوودیه قرار دارد.
ساختمان بلند مرتبه بنیاد مستضعفان در کنار گسل تلویزیون واقع شده است.

ساختمان عظیم وزارت راه بین دوگسل تلویزیون باختری و عباس آباد واقع شده است.
ساختمان‌های بلند مرتبه مسکونی و مدرن آتی ساز در کنار هتل اوین، در محل تقاطع گسل محمودیه و گسل عمود بر آن قرار دارند.
تنها پل معلق تهران یعنی پل پارک وی که در تقاطع خیابان ولیعصر و بزرگراه چمران واقع است دقیقا روی گسل محمودیه قرار دارد.
پل بزرگراه صدر روی خیابان دکتر شریعتی گسل قیطریه را قطع کرده است

وضعیت ساختمان‌ها در مناطق ۲۲ گانه تهران

از شکل ها بر می آید که مناطق ۱۰ و ۱۷ و ۱۸ دارای بالاترین تراکم ساختمانی در سطح شهر تهران است و مناطق ۱۰، ۱۷، ۱۲، ۱۶، ۱۱، ۱۴، ۸، ۲۰ و ۱۸ نسبت به سایر مناطق دارای تراکم بیشتر ساختمان های آسیب پذیر است که در این میان مناطق ۱۰ و ۱۷ دارای وضعیت نامطلوب تری هستند.

بررسی های اولیه نشان می دهد که در صورت وقوع زلزله با بزرگای ۷ در شهر تهران و یا حاشیه های آن (که گسل های عدیده ای وجود دارد) بیش از ۶۰ درصد ساختمان های بدون اسکلت و یا نیمه اسکلتی آسیب جدی خواهند دید و این امر یعنی تخریب بیش از ۳۰۰۰۰۰ ساختمان و یا تخریب حدود یک میلیون واحد مسکونی، اداری، تجاری، که معرف عمق بحران زلزله تهران است و توجه بسیار جدی راطلب می کند.

هنگام زلزله چه اقداماتی باید انجام داد

طبق سایت http://www.zaminlarzeh.com/ مراحل آمادگی به سه بخش تقسیم می شود

الف :اقدامات پیش از زلزله

ب:اقدامات هنگام زلزله

ج : اقدامات پس از زلزله

الف :اقدامات پیش از زلزله

۱- تهیه بسته اضطراری

شاید یکی از مهم ترین و در عین حال ساده و قابل انجام ترین اقدامات برای عموم، آماده سازی یک بسته اضطراری باشد. بسته اضطراری حاوی مواردی است که پس از یک زمین لرزه، می تواند افراد را در تحمل شرایط خاص به مدت ۱ الی ۳ روز یاری نماید، تا زمانی که نیروهای امدادی و کمک های دولتی و مردمی شرایط را بهبود بخشند .

می توانید از یک کوله پشتی و یا ساک دستی و یا هر مورد دیگری جهت تهیه بسته اضطراری استفاده نمایید .

بسته اضطراری باید در محلی خارج از منزل یا محیط کار قرار گیرد . جایی که در صورت وقوع زلزله ، دسترسی به آن آسان باشد و احتمال زیر آوار ماندن آن کم باشد. محل هایی نظیر صندوق عقب اتومبیل (در صورتی که در پارکینگ قرار نمی گیرد) و یا جعبه ای که به همین منظور در محلی مثل حیاط منزل تعبیه شده، پیشنهاد می گردد.

محتویات بسته اضطراری جهت زلزله

الف: موارد عمومی

آب معدنی (حداقل به تعداد ۲ بطری برای هر فرد ، با توجه به فصول گرم و سرد سال)
نان های خشک با زمان ماندگاری بالا
بیسکوییت های ساده با زمان ماندگاری بالا
غذاهای کنسروی، نظیر کنسرو ماهی و لوبیا (پیش از قرارگیری در بسته جوشانده شوند)
آب نبات
قاشق و چنگال ، چاقو، درب قوطی باز کن
کیسه فریزر
صابون
چراغ قوه (ترجیحا از نوع LED) به همراه باطری اضافه
شمع ، کبریت ، فندک ، و در صورت امکان اجاق کوچک گازی یا الکلی یا سوخت جامد
رادیو ترانزیستوری به همراه باطری اضافه
سوت
آدامس بدون قند (جهت استفاده به جای مسواک)
یک کارت حاوی شماره تلفن های مهم و شماره حسابهای شخصی
کپی مدارک اصلی و مهم مثل مدارک شناسایی
در صورتی که دارای نوزاد و یا فرزند خردسال می باشید، لوازم اولیه و مهم آنها
لوازم ضروری بانوان

ب: موارد خاص، پیشنهاد می گردد با نظر پزشک، موارد ذیل را تهیه نمایید و در بسته اضطراری خود بگنجانید:

داروهای خاص برای تامین نیاز چند روز (در صورتی که هریک از افراد داروهای ویژه ای را جهت بیماری یا شرایط خاصی مصرف می نماید )
گاز استریل
ضد عفونی کننده هایی نظیر بتادین
باند
چسب
داروهای مسکن و آرامبخش
مکمل های مولتی ویتامین و مواد معدنی
آنتی بیوتیک
پماد سوختگی
قطره چشمی
پودر ORS
داروهای ضد ناراحتی های گوارشی

نکته ۱: مقدار کلیه موارد به تشخیص شما و بر اساس تعداد افراد ، با در نظر گرفتن یک بازه زمانی ۱ الی ۳ روزه متغیر است.

نکته ۲: توجه به تاریخ انقضای موارد، جلوگیری از قرار گرفتن آنها در محیط گرم و همچنین تعویض موارد در بازه های زمانی مشخص ضروری است.

۲- ایمن سازی محیط

چه محیط منزل مد نظر باشد، چه محل کار، مدرسه و یا هر محیط دیگر … بدون شک موارد بسیاری وجود دارند که می توانید شناسایی و به سادگی ایمن سازی کنید. در ذیل فهرستی از مهم ترین موارد قید می شوند. بدون شک شما نیز بسته به محیط خود قادر به شناسایی موارد مهم خواهید بود.

محل خواب خود و فرزندان را بررسی نمایید. کتابخانه ها، کمد های دیواری، گنجه ها و قفسه ها، لوستر ها ، تابلوهای دیواری و سایر موارد اینچنینی ، می توانند در هنگام زمین لرزه ، با افتادن بر روی افراد خسارات غیر قابل جبرانی به بار بیاورند. تا حد ممکن محل خواب را در حاشیه امنی از چنین وسایلی قرار دهید و در صورتی که مقدور نیست، کلیه این موارد را به طور مناسبی در جای خود محکم نمایید. کتابخانه ها و کمدها را با بست های محکم به دیوار ثابت نمایید.
شکستن شیشه ها در هنگام زلزله بسیار خطرناک است، محل خواب را از پنجره ها دور کنید و یا پنجره ها را با پرده های ضخیم بپوشانید.
تابلوهای دیواری و آینه ها را با استفاده از مفتول و یا نخ شیرینی، بند و یا تسمه، به یک میخ دیواری محکم نمایید (تا در صورت افتادن، مورد دوم نگه دارنده آنها باشد)
مسیر خروج از منزل در هنگام زلزله احتمالی و یا پس از آن را بازبینی کنید. آیا در این مسیر مواردی نظیر کتابخانه یا کمدها قرار دارند که واژگون شدن آنها خروج شما را غیر ممکن نماید؟ آیا در این مسیر تابلوهای دارای شیشه، تزئینات شیشه ای و یا آینه ها قرار دارند که افتادن و شکستن آنها در هنگام خروج به پاهای افراد آسیب برساند؟
آشپزخانه یکی از خطرناکترین قسمتهای هر خانه است. به طور معمول ظروف بزرگ و سنگین و یا شیشه ای ، در طبقات بالای کابینتها قرار می گیرند. با توجه به این موضوع که خانم های خانه بیشترین زمان خود را در محیط آشپزخانه سپری می نمایند ، احتمال زیادی وجود دارد که در صورت وقوع زمین لرزه احتمالی، در آشپزخانه باشند. انتقال ظروف سنگین و شیشه ای به کابینت های پایینی ، محکم نمودن درب کابینت های بالایی برای جلوگیری از باز شدن در زمان زمین لرزه و محکم نمودن وسایلی نظیر یخچال و کمدها که می توانند در زمان زلزله واژگون گردند ضروری به نظر می رسد.
وجود کپسول آتش نشانی در محیط ، می تواند در موقعیت های بسیاری مفید و موثر باشد.

به کلیه افراد خانواده یا محیط ، طریقه قطع برق و گاز ساختمان را آموزش دهید.

۳- شناسایی نقاط امن محیط

با توجه به غافلگیر کننده بودن زلزله و عدم وجود فرصت و یا امکان خروج فوری، بهتر است در محل زندگی و یا کار خود ، محل های امنی را شناسایی نمایید تا در صورت وقوع زمین لرزه بلافاصله به آنها پناه ببرید. موارد ذیل می توانند به عنوان محل های امن در هنگام زمین لرزه مورد استفاده قرار گیرند :

چارچوب درها (در صورتی که کاملا محکم باشند -نظیر چارچوبهای فلزی- و در قسمت بالایی دارای شیشه نباشند).
کنج دیوارها (دور از پنجره های محافظت نشده)
فاصله میان دو ستون اصلی که با یک تیر سقفی به یکدیگر متصل شده اند
زیر میزهای محکم ، به ویژه در کناره پایه ها
کناره وسایلی نظیر صندلی ها و مبل ها
بسیار مهم است که خانم های خانه محل امنی را در آشپزخانه مشخص نموده باشند که دور از وسایل واژگون شدنی ، اجاق گاز و همچنین دور از کابینت هایی که احتمال سقوط وسایل آنها وجود دارد باشد.

به کلیه افراد خانواده و یا محیط، محل های امن و نحوه استفاده از آنها در زمان زمین لرزه را آموزش دهید و این کار را با آنها تمرین کنید.

نکته : در قسمت “در هنگام زمین لرزه” به نحوه استفاده از نقاط امن در هنگام زلزله بیشتر اشاره شده است.

ب:اقدامات هنگام زلزله

همانطور که در بخش “اقدامات پیش از زمین لرزه” ذکر شد، بهتر است از قبل، محل های امنی را در منزل و یا محیط فعالیت خود (محل کار، مدرسه و …) مشخص نموده باشید تا در صورت وقوع زلزله به آن پناه ببرید.

از وسایلی که احتمال سقوط دارند (کتابخانه، کمد، لوستر، آینه های دیواری و یا لوازم آشپزخانه) دور شوید.
از پنجره های دارای شیشه های محافظت نشده دور شوید.
چارچوب های فلزی درب ها ، در صورتی که دارای شیشه بالایی نباشند، محل های نسبتا امنی به حساب می آیند. به این محل پناه ببرید و با دست خود مراقب بسته شدن درب باشید. بهتر است در میان چارچوب درب بنشینید تا تعادل خود را بهتر حفظ کنید.
کنج دیوارها ، در صورتی که دور از پنجره ها و یا وسایل واژگون شدنی باشند، نسبتا امن هستند. به این محل پناه برده ، بنشینید ، و در حالتی که دستهای خود را دور گردن قفل نموده اید، سر را به طرف زانو برده و به وسیله دستها و بازوان از سر و گردن محافظت نمایید.
در صورتی که میز محکمی در نزدیکی شماست، به زیر آن پناه برده، در کنار یکی از پایه ها بنشینید و با گرفتن پایه از تکان خوردن میز جلوگیری نمایید.
می توانید با نشستن بر روی زمین در کنار صندلی ها یا مبل ها ، با دستان از سر و گردن خود محافظت نمایید.
در صورتی که در آشپزخانه هستید، به سرعت از اجاق گاز و همچنین وسایل واژگون شدنی (نظیر یخچال) و کابینت هایی که احتمال سقوط وسایل انها بر رویتان وجود دارد دور شوید.
در صورتی که در راه پله هستید، بلافاصله در کناره دیوار بنشینید و با قفل کردن دستها در پشت گردن و خم کردن سر به طرف زانوان، از سر و گردن خود محافظت نمایید. هرگونه حرکت در راه پله ها در زمان زمین لرزه، بسیار خطرناک تر از نشستن در یک محل است و احتمال سقوط فرد و ایجاد شکستگی را به شدت افزایش می دهد.
در صورتی که در آسانسور هستید، در اولین طبقه از آسانسور خارج شوید.
در صورتی که در محیط خیابان هستید، از ساختمانها دور شوید. احتمال سقوط نمای ساختمانها و یا ریختن شیشه های شکسته بر روی افراد زیاد است.
ممکن است اتومبیل ها در اثر زلزله تعادل خود را از دست بدهند ، بنابراین مراقب حرکت آنها باشید.
در جاده های کوهستانی، احتمال ریزش سنگ بر روی اتومبیل وجود دارد. بهتر است از اتومبیل پیاده شوید و به دقت متوجه اطراف باشید.

ج : اقدامات پس از زلزله

۱- در صورتی که ساختمان شما سالم مانده

حتی اگر از نظر شما زمین لرزه نسبتا خفیف بوده است، بهتر است از ساختمان خارج شوید. ممکن است شما با پیش لرزه یک زلزله شدید مواجه شده باشید.
در صورتی که قصد خروج از ساختمان را دارید، به شیشه های شکسته ناشی از سقوط تابلوها، آینه ها و یا دکوراسیون منزل توجه نمایید. اگر به کفش یا دمپایی دسترسی ندارید بهتر است با استفاده از پارچه و تکه ای کاغذ یا مجله کف پاهای خود را بپوشانید تا شیشه وارد پای شما نشود.
به بوی گاز و یا نشت سایر موارد سوختی توجه نمایید. در صورت احساس بوی گاز از روشن کردن کبریت یا چراق قوه و موارد اینچنینی خودداری نمایید.
مراقب سیم های آویزان و یا افتاده بر روی زمین باشید. در صورت عدم قطع جریان برق، خطر برق گرفتگی وجود خواهد داشت.
در صورتی که آتش سوزی کوچکی به وجود آمده آن را مهار نمایید تا تبدیل به یک خسارت بزرگ نشود. به این موضوع توجه داشته باشید که احتمال به موقع رسیدن نیروی آتش نشان در شرایط یک زلزله، ضعیف است.
از آسانسور استفاده نکنید. ممکن است سیستم آسانسور آسیب دیده باشد و در میانه راه متوقف شود، و همچنین ممکن است درب آسانسور در طبقات آسیب دیده باشد و حتی در صورت عدم وجود کابیل، باز شود و خطر سقوط به داخل چاه آسانسور را به وجود بیاورد.
ابتدا اعضای خانواده را خارج نموده، در کوچه یا خیابان خود در کنار سایر خانواده ها مستقر نمایید و سپس جهت برداشتن وسایل ضروری به داخل محل بازگردید.
هنگام خروج ، بهتر است فردی که در جلو حرکت می کند مراقب آسیب های ساختمانی که ممکن است منجر به ریزش یا سقوط شوند باشد ، و سایر اعضا با توجه به اطلاعات و راهنمایی او از محل خارج شوند.
جهت جلوگیری از بروز آتش سوزی، جریان های برق و گاز اصلی ساختمان را قطع نمایید.

۲- در صورتی که در زیر آوار گرفتار شده اید

چنانچه در زیر آوار مانده اید باید به خاطر داشته باشید که مهم ترین عاملی که می تواند شما را تا زمان نجات حفظ نمایید، حفظ آرامش و تسلط بر اوضاع است. با حفظ روحیه، ممکن است قادر به تحمل شرایط به مدت ۲ الی ۳ روز باشید، که این مدت برای رسیدن گروه های نجات و پیدا کردن شما کافی است.
ابتدا شرایط اطراف خود را بسنجید. مقدار فضایی که در اطراف خود دارید و در نتیجه مقدار هوای قابل تنفس ، وضعیت بدن خود از نظر شکستگی ها یا زخم های احتمالی را بررسی نمایید.
از فریاد زدن و تکان خوردن بی دلیل خودداری نمایید، این عوامل باعث تحلیل فوری انرژی شما خواهند شد. بهتر است منتظر بمانید تا فردی از خارج از آوار شما را جستجو نمایید و در آن زمان شما به وسیله فریاد یا ضربه زدن از او درخواست کمک نمایید.
گروه های امداد و نجات به طور معمول در یک فرآیند دو بخشی، اعلام حضور و سپس توجه به صداهای احتمالی ، به جستجوی افراد زیر آوار مانده می پردازند. در صورتی که اعلام حضور آنها را شنیدید، تا پایان این اعلام منتظر مانده و سپس با فریاد زدن یا ضربه زدن موقعیت خود را اعلام کنید.
چنانچه در دست و پاهای خود را احساس نمی کنید ممکن است این امر به دلیل آسیب دیدن ستون فقرات باشد. تا حد ممکن بی حرکت بمانید و در هنگام نجات توسط گروه های امداد نیز موضوع را به آنها اعلام کنید تا با رعایت احتیاط لازم شما را بیرون آورند.
بسیاری از گروه های نجات از سکوت شب برای یافتن افراد زیر آوار مانده استفاده می کنند. بنابراین در صورت عدم نجات فوری، امید خود را از دست ندهید.

حفظ روحیه و تسلط بر خود، مهم ترین عامل محافظت از شما در شرایط سخت خواهد بود. با صبر و عدم اتلاف انرژی ، مطمئنا نجات خواهید یافت.

۳- اقدامات پس از زلزله

بهتر است کلیه اهالی کوچه و یا خانه های نزدیک ، در کنار یکدیگر قرار گیرند و یک گروه کوچک را تشکیل دهند. به این ترتیب حفظ امنیت جمعی و همچنین کمک به افراد ساده تر خواهد بود. توجه به این موضوع ضروری است که پس از یک حادثه بزرگ نظیر زلزله، ممکن است نیروی انتظامی بلافاصله قادر به برقراری امنیت در تمامی نقاط نباشد.
از ایستادن بر روی آوار خودداری نمایید. ممکن است این کار سبب ریزش مجدد آوار بر روی افرادی شود که در زیر آن قرار گرفته اند.
در صورتی که صدایی از زیر آوار می شنوید و امکان نجات آن شخص را ندارید، حتما محل را علامت گذاری نمایید.
جهت خروج از شهر تعجیل نکنید. به احتمال قوی بسیاری از مسیرها مسدود است و همچنین به دلیل عدم استقرار نیروی کمکی، امنیت لازم برقرار نخواهد بود. با کمک محتویاتبسته اضطرای و همچنین یافتن مواد ضروری ، سعی نمایید به مدت ۱ الی ۲ روز شرایط را تحمل نمایید تا امنیت برقرار گردد و راه ها برای عبور و مرور باز شوند.
در صورت یافتن افراد در زیر آوار، از کشیدن آنها خودداری نمایید. این کار ممکن است به ستون فقرات آنها آسیب بزند و یا آسیبهای وارده را تشدید نموده و باعث فلج دائمی آنها گردد. سعی کنید آوار را از روی فرد کنار زده و سپس او را به آرامی بیرون آورید .
با استفاده از رادیو ترانزیستوری موجود در بسته اضطراری، اخبار و شرایط را پیگیری نمایید.
یافتن آب آشامیدنی سالم ، مهم تر از یافتن غذاست. از آنجا که به احتمال قوی به دلیل آسیب دیدگی سیستم لوله کشی آب شرب، جریان آب قطع خواهد شد، سعی کنید با استفاده از ظروف تمیز موجود، از پایین ترین شیر هر ساختمان (نظیر شیر حیاط) آب موجود در لوله های ساختمان را ذخیره نمایید.

مجددا تاکید می شود که فراهم سازی یک بسته اضطراری (قابل مطالعه در بخش اقدامات پیش از زلزله) ، اگرچه بسیار ساده و کم هزینه است، ولی می تواند تحمل بسیاری از سختی های پس از زلزله را آسان تر نماید.

۴- ایجاد توالت صحرایی

به دلیل آسیب دیدگی شبکه فاضلاب شهری و یا سیستم فاضلاب ساختمانها ، دستشویی های ساختمان ها قابل استفاده نخواهند بود. هرچند که به احتمال قوی دستشویی های عمومی محل هایی نظیر پارکها ، به دلیل بنا شدن بر روی سطح زمین ، تا مدتی قابل استفاده می باشند، ولی با توجه به قطع احتمالی سیستم آب، آنها نیز به زودی از کار خواهند افتاد. به همین دلیل می توان در نقاطی نظیر باغچه منازل نسبت به ایجاد توالت صحرایی اقدام نمود.
جهت ایجاد توالت صحرایی، می توانید بسته به تعداد نفرات یک چاله در زمینی که دارای خاک مناسب است (خاک نسبتا سفت) ایجاد نمایید. سپس دو طرف چاله را با تکه های چوب بپوشانید تا محل قرارگیری پاها تشکیل شود. پس از انجام این مرحله، می توانید اطراف توالت را با استفاده از پارچه، چادر مسافرتی و یا هر وسیله دیگر بپوشانید.
در کنار توالت صحرایی می بایست مقدار مناسبی خاک قرار گیرد، تا هر فرد پس از استفاده از توالت، مقداری خاک در چاله بریزد.
بهتر از پس از بازه های زمانی مشخص، در محل توالت مقداری مواد ضد عفونی کننده و یا آب آهک ریخته شود.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه ایجاد توالت صحرایی ، به این لینک در وب سایت تبیان مراجعه فرمایید.